terug    
 

Tien misverstanden over veganisme

1. Het is moeilijk om veganist te zijn

Het is niet moeilijk om veganist te zijn, het is wel wennen. In het begin zal veganistisch eten meer tijd kosten omdat je moet onderzoeken waar wel en geen dierlijke producten in verwerkt zijn (er zijn handige websites met lijsten met veganistische producten, ook interessant voor de niet-vega’s onder de lezers om inzicht te krijgen in hoeveel producten dieren* verwerkt zijn) maar op een gegeven moment weet je dat wel en is het net zo normaal als eerder. Waarschijnlijk eet je trouwens al vaak veganistisch, denk aan stamppot, pompoensoep, curries, falafel, patat, brood met pindakaas (je moet wel even kijken of het brood vega is) en veel onbewerkte producten (groente, fruit, noten, rijst etc) zijn natuurlijk gewoon veganistisch.

Hetzelfde geldt voor andere producten, zoals bijvoorbeeld tandpasta, kleding of verf. Ik ben zelf geen grote consument, maar voor mensen die van winkelen en spullen houden zijn er allerlei weblogs die je op weg kunnen helpen (google op 'vegan' en het product dat je zoekt). Duurzaamheid is in, dus dat komt goed uit. En internet maakt het makkelijk informatie te vinden.

2. Door veganist te worden, doe je iets goeds voor de dieren

Er is een verschil tussen iets goeds doen voor iemand en iemand niet schaden. In het geval van mensen begrijpen we dat heel goed. Je bent niet verplicht om alle arme mensen in de stad geld te geven zodat ze een verre reis kunnen maken, maar je mag geen fabriek opzetten om ze te doden en te villen zodat je tassen van hun huid kunt maken. Algemener gezegd: we denken dat mensen bepaalde onvervreemdbare rechten hebben (zoals het recht om niet gedood of tot slaaf gemaakt te worden). Die gelden voor iedereen, onafhankelijk van wat iemand kan of is. Daar bovenop hebben we bepaalde verplichtingen ten aanzien van onze kinderen of medeburgers of geliefden, die kunnen verschillen van situatie tot situatie. Als we dat vertalen naar de dieren, dan is er bijvoorbeeld een verschil tussen een huisdier, tegenover wie je speciale verplichtingen hebt, en onbekende dieren. Je moet een dier in nood natuurlijk helpen, zoals je een mens in nood moet helpen, maar je hebt niet de plicht alle dieren die in de stad wonen eten te geven, zoals je wel de plicht hebt om je eigen huisdier eten te geven. Veganisme gaat dus over niet schaden van andere dieren. Ze niet doodmaken, niet als slaaf in kleine kooien houden, niet verkrachten, niet hun hele leven lang steeds opnieuw zwanger maken en telkens de kinderen afnemen, niet twintig uur opeengepakt met andere dieren zonder water in de bloedhitte of kou vervoeren. Dat is iets anders dan iets goeds doen voor de dieren, je extra inzetten door vrijwilligerswerk of door zieke dieren op te vangen.

Het omgekeerde is wel waar. Mensen die geen veganist zijn, schaden dieren actief omdat ze meewerken aan de uitbuiting van de dieren.

3. Veganistisch eten is minder lekker

Hier zou je twee dingen op kunnen zeggen, dat het een kwestie van wennen is of dat het even lekker is. Het hangt natuurlijk af van wat je gewend bent om te eten. Mensen die hechten aan de smaak van vlees kunnen (bepaalde) vleesvervangers van de vegetarische slager gebruiken, anderen gooien gewoon tofu in plaats van kip in de roerbak.

4. Veganisme is extreem

Er zijn relatief weinig veganisten in Nederland. Veel mensen vinden het vanzelfsprekend om vlees (vis is ook vlees want vissen zijn ook dieren) te eten. In Nederland zijn volgens wikipedia 750.000 mensen vegetariër en een klein percentage daarvan is veganist. Daarnaast doen veganisten in gezelschap soms moeilijk over wat er in eten zit (ik tenminste wel) omdat ze echt niet mee willen werken aan het systeem dat dieren uitbuit, ook niet een keertje. Misschien wekt dat de indruk dat veganisten extreme wereldvreemde types zijn met doorgeschoten idealen die hun menselijke natuur ontkennen en er stadse verwende waarden op na houden (ik noem maar even wat stereotypes op). Maar ik denk dat mensen die er zo over denken dat beeld zouden bijstellen als ze meer zouden weten over wat dieren denken, voelen, willen en kunnen, en als ze met eigen ogen zouden zien hoe dieren in het Nederlandse productiesysteem leven, vervoerd worden en geslacht worden. Ik denk dat het mishandelen en doden van dieren terwijl het niet nodig is oneindig veel extremer is dan ervoor te kiezen dat niet te doen.

5. Veganistisch eten is ongezond

Veganistisch eten is zo ongezond als je het zelf maakt. Als je de hele dag chocola, chips en patat eet dan is het inderdaad ongezond. Maar als je gevarieerd eet dan is er niets aan de hand. Het enige waar je op moet letten is dat je vitamine B12 binnenkrijgt (bijvoorbeeld door vitaminepillen). (De omgekeerde stelling, dat veganisme automatisch gezond is of dat veganisten gezondheidsfreaks zijn is eveneens onzin; sommigen zijn dat wel, anderen niet.)

6. Veganistisch eten is duur

Eigenlijk is het vooroordeel dat gezond eten duur is, dat verse groente en fruit duur zijn. Maar verse groente is goedkoper dan kant-en-klaarmaaltijden, voorgesneden groenten en dergelijke. Een pak linzen of bonen is relatief goedkoop. Ik kan eigenlijk geen enkele reden bedenken waarom veganistisch eten duurder zou zijn dan niet-veganistisch eten (veganistisch is ook niet hetzelfde als biologisch of als lokaal geteeld).

7. Veganisten vinden dieren belangrijker dan mensen

Mensen die andere dieren eten of gebruiken of geld aan ze verdienen, hechten eraan een onderscheid te maken tussen alle mensen aan de ene kant en alle dieren aan de andere kant, om te kunnen legitimeren dat de belangen van mensen (altijd) voorrang hebben. Dat onderscheid wordt op verschillende gronden gemaakt (er wordt bijvoorbeeld verwezen naar taal of moraal) en het is op al die gronden onhoudbaar, maar het voert te ver om daar nu op in te gaan. Het punt is dat mensen die stellen dat de belangen van dieren ook tellen, daarmee niet zeggen dat die van mensen niet tellen en dat onderscheid niet hoeven te onderschrijven. Veganisten vinden dierenbelangen ook belangrijk, dat hoeft niet ten koste te gaan van mensenbelangen (er zullen best veganisten zijn die weinig met mensen hebben, maar er zijn ook heel veel niet-veganisten die weinig met mensen hebben).

8. Biologisch vlees en/of zuivel is toch ook goed

Met die stelling zijn drie dingen mis. Ten eerste zijn de levens van dieren op biologische boerderijen verre van fantastisch en organisaties melden nog te vaak misstanden, bovendien worden dieren gebruikt door mensen die geld aan ze verdienen waar ze zelf niets van zien (bijvoorbeeld in de vorm van een pensioen, dat zou wel het minste zijn). Ten tweede vinden het vervoer en de slacht plaats op reguliere wijze (ook het verschrikkelijkste deel van de levens van de dieren in de vee-industrie). Ook komen stiertjes uit de biologische (melk)veehouderij in de vee-industrie terecht (omdat er te weinig vraag is naar biologisch kalfsvlees) en worden haantjes versnipperd, er is niet zoiets als een zuivere biologische veehouderij waar dieren vrolijk leven en pijnloos geslacht worden. Ten derde worden dieren dus nog steeds doodgemaakt en uitgebuit voor de (relatief frivole) wensen van mensen, zonder dat dat nodig is. (Als dit idee een abstractie is, bezoek dan eens een slachthuis.) Het houdt daarmee de door mensen ingestelde hiërarchie en industrie in stand, die niet onvermijdelijk is maar historisch bepaald, en technologisch volkomen de pan uit is gegroeid.

Voor de productie van zuivel en eieren en andere dierlijke producten worden dus ook dieren doodgemaakt, in het geval van koeien bijvoorbeeld de melkkoeien zelf wanneer ze te oud zijn om voldoende melk te geven en de stierkalfjes omdat daar geen plek voor is. Mensen die vegetariër zijn omdat ze niet willen dat dieren doodgemaakt worden voor hun eten zouden zich dus nog eens achter de oren moeten krabben.

9. Veganisten zijn dierenvrienden

Sommige veganisten zijn dierenvrienden, andere niet. Peter Singer, een van de bekendste veganisten die er zijn, gaat er – hoewel hij graag met varkens en schapen op de foto gaat – bijvoorbeeld prat op dat hij niet speciaal van dieren houdt. Het is voor hem een kwestie van basale moraliteit en rechtvaardigheid. Meer in het algemeen (dit verwijst ook terug naar het tweede misverstand) kun je zeggen dat er een verschil is tussen de rechtvaardigheid die we iedereen verschuldigd zijn en de liefde die we voelen voor specifieke individuen of groepen. Die liefde bepaalt in het geval van mensen niet wie we doden en zou dat in het geval van dieren ook niet moeten doen.

10. Veganisten zijn dogmatici / vergelijkbaar met religieuze fanatici

Er zijn verschillende redenen om veganist te zijn (het milieu, armoede in de rest van de wereld als gevolg van onze vee-industrie, dierenleed, geloof, zie bijvoorbeeld hier). Op de religieuze overtuigingen na, zijn die allemaal goed met feiten (wetenschappelijk onderzoeken) te onderbouwen. Sommige veganisten zijn heel streng in de leer, anderen maken weleens een uitstapje. Ik ben zelf van een milde vegetariër (voor anderen; ik vond dat mensen zelf moesten bepalen of ze vlees aten of niet, ook al zou ik het nooit doen) door veel te lezen (en erover te denken) veranderd in een overtuigde veganist. Met overtuigd bedoel ik dat ik niet meer vind dat mensen zelf moeten weten of ze dierlijke producten gebruiken omdat de industrie die daarmee in stand wordt gehouden echt verkeerd is, onnodig is en veel leed veroorzaakt. Ik hoop van harte dat het minder erg is dan ik denk, ik zou liever willen dat het anders was. Maar hoe meer ik lees, hoe erger het blijkt. En voor mensen die twijfelen: wanneer je niet weet of dieren morele consideratie verdienen zou je toch altijd het zekere voor het onzekere moeten nemen totdat je het zeker weet.

 

* Waar ik 'dieren' schrijf, bedoel ik niet-menselijke dieren.

NB Het bovenstaande beoogt geen uitputtende lijst met argumenten te zijn maar wat inzicht te geven in hoe het zit, met de klemtoon op zaken die ik zelf belangrijk vind. Voor bronnen of argumenten / filosofische onderbouwing / literatuur, stuur een mail.